Giriş

UZEM Sanal Asistan "Çevrimiçi Öğrenmede Sohbet Robotu Kullanımının Etkileşimsel Uzaklığa Olan Etkisi" adlı doktora tez çalışması kapsamında hayata geçirilmiş olan GPT-4o dil modelini kullanan üretken yapay zeka tabanlı bir sohbet robotudur. Bu makalede söz konusu doktora tezi hakkında bilgiler yer almaktadır.

Tez Hakkında

Çevrimiçi Öğrenmede Sohbet Robotu Kullanımının Etkileşimsel Uzaklığa Olan Etkisi isimli doktora tezi çalışması Öğr. Gör. Emrah ALTUN* tarafından Prof. Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU** danışmanlığında 2 yıldan uzun süredir yürütülmektedir. Söz konusu tez Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri (BÖTE) Ana Bilim Dalı bünyesinde hazırlanmaktadır.

• UZEM Sanal Asistan'ın teknik özellikleri ve yetenekleri hakkında bilgi almak için "UZEM Sanal Asistan Hakkında" makalesine bakılmalıdır.

• *Öğr. Gör. Emrah ALTUN, 10 yıldan uzun süredir OMÜ UZEM'de İçerik Geliştirme Birimi koordinatörü olarak görev yapmaktadır. Yüksek lisans eğitimini OMÜ Lisansüstü Eğitim Enstitüsü bünyesinde "Eğitmenlerin Uzaktan Eğitime Yönelik Pedagojik Yeterliliklerinin Uzaktan Eğitim Ders Videoları Aracılığıyla İncelenmesi" başlıklı çalışmasıyla 2020 yılında tamamlamıştır.

• **Prof. Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi BÖTE bölümünde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.

Tez kapsamında ortaya atılan hipotezlerin doğrulanabilmesi/yanlışlanabilmesi amacıyla gerekli olan verilerin OMÜ UZEM Eğitim Portalı üzerinden toplanılması uygun görülmüştür. Bu verilerin toplanabilmesi için OMÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu'na başvurulmuştur. Başvuru dosyasında çalışmanın amacı ve ihtiyaç duyulan verilere ilişkin bilgiler detaylı şekilde sunulmuş ve verilerin toplanması kurulun 2024-346 sayılı kararı uyarınca uygun görülmüştür. Bunun yanında E-12566392-100-2400088844 sayılı izin yazısı ile Eğitim Portalına sohbet robotu eklenmesi için gerekli idari izinler alınmıştır.

Bu makalenin devamında tez çalışmasının kuramsal detayı, kullanılan teknolojiler, amaç ve önem ile yöntem konusunda bilgiler sunulmaktadır.

Kuramsal Temeller

Etkileşimsel Uzaklık

Etkileşimsel uzaklık kuramı yaklaşık 30 yıldır uzaktan eğitim alanına yön veren ve üzerine çok sayıda çalışma yapılmış kuramlardan biri durumundadır. Etkileşimsel uzaklık kuramının tanımında bir uzaktan eğitim sürecindeki bileşenlerin etkileşimi ile ilgili süreçlerden bahsedilmekte (Moore, 1993) ve bu süreçte öğretmen ile öğrenci arasındaki uzaklığın coğrafi bir uzaklık değil yanlış anlaşılmalara yol açabilecek psikolojik bir uzaklık olduğu belirtilmektedir (Moore & Kearsley, 1996).

Etkileşimsel uzaklık kuramının vurguladığı en önemli husus öğrenme hedeflerine ulaşılabilmesi için etkileşimsel uzaklığın azaltılması gerektiğidir (Moore, 1993). Azaltılmış bir etkileşimsel uzaklık algısı öğrenenlerin; başarısı (Pettazzoni, 2008), motivasyonu (Batita & Chen, 2022), doyumu (Weidlich & Bastiaens, 2018) ve memnuniyeti (Dennen, Darabi & Smith, 2007) ile yakından ilgilidir.

Yeni teknolojilerin eğitime entegre edilmesi etkileşimsel uzaklığın azaltılması için yeni fırsatlar sunmaktadır. Bu araştırmada da etkileşimsel uzaklığı azaltmada son dönemde önemli bir kullanım alanı bulan sohbet robotlarının işlevine bakılacaktır.

Çalışmanın Amacı ve Önemi

Sohbet robotlarının çevrimiçi bir öğrenme ortamındaki öğrenenlerin etkileşimsel uzaklık algılarını azaltma potansiyeline sahip olduğu düşünülmektedir. Bu konuda yapılan az sayıdaki çalışma sohbet robotlarının etkileşimsel uzaklığa olan etkileri konusunda bazı ön kanıtlar sunmaktadır (Diwanji vd., 2018; Huang vd., 2019). Konu hakkında yapılan çalışmalar son dönemlerde artmış olsa da hala emekleme aşamasındadır ve çok daha fazla araştırma yapılmasına ihtiyaç olduğu (Hew vd., 2021) düşünülmektedir.

Bu kapsamda bu araştırmanın amacı öğrenen-arayüz etkileşimini daha da derinleştirerek farklı bir konuma yerleştiren sohbet robotlarının çevrimiçi bir öğrenme ortamında etkileşimsel uzaklığa olan etkisini araştırmaktır.

Araştırmadan elde edilecek sonuçların çevrimiçi öğrenme ortamları için yeni bir etkileşim türü olan sohbet robotlarının kullanılmasını kuramsal bir çerçevede ele alma, öğrenenlerin etkileşimsel uzaklık algılarını azaltmada sohbet robotlarının işlevini anlama, sohbet robotları ve etkileşimsel uzaklık ile ilgili alanyazına katkı sunma ve ileride bu konuda yapılacak çalışmalara yol gösterici olma hususunda önemli olduğu düşünülmektedir.

Kullanılan Teknolojiler

Çalışma kapsamında öğrenciler ile konuşma yapacak sohbet robotunun geliştirilmesinde OpenAI firması tarafından geliştirilen bir dil modeli olan GPT-4 motoru kullanılmıştır. GPT-4 modeli önceden eğitilmiş olduğu veri setinden sentezlediği bilgileri tıpkı bir insanın konuşması gibi derleyerek sunabilmektedir. Bununla beraber bu model konuştuğu kişinin isteklerini kendi yapay zeka algoritması çerçevesinde analiz ederek anlamlandırabilmekte ve cevaplar verebilmektedir.

Yöntem

• Bu bölümde, araştırma henüz tamamlanmamış olduğundan, gizlilik endişeleri nedeniyle sadece özet bilgiler sunulmuştur

Araştırmanın Bilimsel Yöntemi

Araştırma iki aşamalı yürütülmektedir. Birinci aşamada tasarım tabanlı araştırma yöntemine göre sohbet robotu geliştirme ve entegrasyon süreçleri yer alırken ikinci aşamada ise karma araştırma yöntemleri ile süreçler yürütülmektedir.

Katılımcılar

Katılımcılar OMÜ UZEM İlahiyat Lisans Tamamlama programında yer alan ve çalışmaya gönüllü olarak katılmayı kabul etmiş öğrencilerdir. Bu nedenle UZEM Sanal Asistan tüm İLİTAM öğrencilerinin erişimine açık olmayacaktır. Bununla beraber sohbet robotunun geliştirilmesi aşamasında İLİTAM program koordinatörü, UZEM yöneticileri ve UZEM çalışanlarından da veriler toplanmıştır.

İletişim

Çalışma hakkında detaylı bilgi için araştırmacı olan Emrah ALTUN'a (emrah.altun@uzem.omu.edu.tr) e-posta gönderilebilir.

Kaynakça

Batita, M. S., & Chen, Y. (2022). Revisiting transactional distance theory in e-learning environment during COVID-19: Perspective from computer science students. International Journal of Information and Education Technology, 12(6), 548-555.

Dennen, V. P., Darabi, A. A., & Smith, L. J. (2007). Instructor-learner interaction in online courses: The relative perceived importance of particular instructor actions on performance and satisfaction. Distance Education, 28(1), 65- 79.

Diwanji, P., Hinkelmann, K., & Witschel, H. F. (2018). Enhance classroom preparation for flipped classroom using AI and analytics. Proceedings of the 20thInternational Conference on Enterprise Information Systems, 1, 477–483.

Hew, K. F., Huang, W., Du, J., & Jia, C. (2021, August). Using Chatbots in Flipped Learning Online Sessions: Perceived Usefulness and Ease of Use. In International Conference on Blended Learning (pp. 164-175). Springer, Cham.

Huang, W., Hew, K. F., & Gonda, D. E. (2019). Designing and evaluating three chatbot-enhanced activities for a flipped graduate course. International Journal of Mechanical Engineering and Robotics Research.

Moore, M.G. (1993). Theory of transactional distance. Ed.: Keegan, D. Theoretical Principle of distance education. Routledge, 22-38.

Moore, M. G., & Kearsley, G. (1996). Distance education: A systems view of online learning. Cengage Learning.

Pettazzoni, J. E. (2008). Factors associated with attitudes toward learning in an online environment: Transactional distance, technical efficacy, and physical surroundings. The University of Southern Mississippi.

Weidlich, J., & Bastiaens, T. J. (2018). Technology matters–The impact of transactional distance on satisfaction in online distance learning. International Review of Research in Open and Distributed Learning, 19(3).